Integratie is geen eenrichtingsverkeer

Naast de legitieme eisen die aan minderheden kunnen worden gesteld, moet Nederland ervoor zorgen dat het daadwerkelijk plaats biedt aan alle burgers. In New York leven meer dan 3 miljoen (eerste generatie) migranten; twee van elke vijf mensen die in New York wonen zijn in het buitenland geboren. De werkloosheid- en criminaliteitscijfers onder migranten zijn erg laag. De mensen die naar Metropolis komen, doen dat om de Amerikaanse droom te leven.
„Wat goed is voor migranten, is goed voor New York City”, is de filosofie van burgemeester Mike Bloomberg.  Hij noemt migranten het ‘levenssap’ van de stad en noemt hun bijdrage van ‘onschatbare waarde’. Bloomberg bedoelt daarmee ook de half miljoen illegale migranten. Illegalen kunnen in New York gebruikmaken van voorzieningen in de stad, zoals gezondheidszorg en onderwijs, zonder dat ze hoeven te vrezen dat naar hun verblijfspapieren wordt gevraagd.
Omdat migranten de sleutel zijn tot het succes van New York, doet de gemeente er alles aan om hen te helpen hun dromen van vrijheid en kansen te realiseren. Bloomberg ziet als zijn belangrijkste taak het zo toegankelijk mogelijk maken van de gemeentelijke diensten voor alle inwoners. Zo kreeg New York zes jaar geleden een speciaal servicenummer 3-1-1 waar inwoners met al hun vragen, suggesties en klachten terechtkunnen.
3-1-1 is in de plaats gekomen van vierduizend nummers van gemeentelijke diensten die daarvoor in het telefoonboek van de stad stonden. Heeft u klachten over uw huisbaas? Bel 3-1-1 en u krijgt een ambtenaar die u kan helpen aan de lijn. Wilt u Engels leren of een straatmarkt organiseren? Binnen vier minuten spreekt u met de juiste persoon. En dat gat in de straat? Blij dat u het meldt, we sturen er direct iemand op af, anders komen er ongelukken van.
Bij 3-1-1 kunnen mensen in 170 verschillende talen terecht. Dat is nog eens wat anders dan dat Postbus 51-spotje dat onlangs de lucht in ging waarin een Marokkaan, een Chinees en een Turkse ieder in hun moedertaal Nederlanders om hulp vragen. Door de ondertiteling begrijpt de televisiekijker wat er wordt gezegd.  Maar dan sluit het spotje af met de pedante tekst: ‘In het echte leven zijn geen ondertitels. Leer daarom Nederlands.’
Maar om te begrijpen wat er onder migrantengroepen werkelijk leeft, zijn volgens Mike Bloomberg tolkvertalers alleen niet voldoende. Het is ook nodig dat het personeelsbestand bij de gemeentelijke diensten net zo divers is samengesteld als de gemeenschappen die ze bedienen. Het politiekorps, dat begin jaren negentig nog all white male was, is door een agressief diversiteitbeleid veranderd in een korps waar meer buitenlandse talen worden gesproken dan bij welk korps ter wereld.
Sinds de jaren zestig en zeventig bestaan in de Verenigde Staten positieve-actieprogramma’s. Etniciteit wordt in de VS als een positieve factor meegewogen bij de toelating tot universiteiten, de openbare aanbesteding van publieke werken, kredietfaciliteiten voor kleine ondernemingen en bij het aantrekken van overheidspersoneel.
Wat in het verleden wel maar tegenwoordig niet meer mag, is quota stellen voor minderheden. Bij quota’s is er geen concurrentie mogelijk tussen de verschillende groepen. Maar het is wel toegestaan om bij de keuze tussen voldoende geschikte kandidaten de voorkeur te geven aan de kandidaat uit een ondervertegenwoordigde groep in plaats van aan de beste kandidaat.
Aanvankelijk was de ratio achter positieve actie dat, na een lange geschiedenis van systematisch onrecht, het simpelweg verbieden van discriminatie op basis van ras of sekse onvoldoende zou zijn om gelijke kansen te waarborgen voor iedereen. Maar langzamerhand veranderden de beweegredenen voor positieve actie.
Toen een witte student in 2003 bij het Hooggerechtshof eiste dat het gebruik van etniciteit als factor voor toelating tot een universiteit ongrondwettelijk zou worden verklaard, omdat het in strijd zou zijn met het gelijkheidsbeginsel, bepaalde het hof dat diversiteit een overtuigend staatsbelang is. „Daadwerkelijke deelname door leden van alle etnische groepen in de samenleving is essentieel om de droom van een ongedeelde natie te bereiken”, aldus het Hooggerechtshof.
Niet alleen de ratio achter positieve actie veranderde. Was het aanvankelijk een wettelijke verplichting, langzamerhand veranderde positieve actie in een fatsoensnorm. Vergaderen met vijf blanke mannen wordt not done gevonden. Gaandeweg is diversiteit uitgegroeid van fatsoensnorm tot een intrinsiek gevoelde waarde. De kandidaat uit een ondervertegenwoordigde groep is daardoor vaak ook de beste kandidaat. Zoals Mike Bloomberg het verwoordde: je moet in de pot blijven roeren en nieuwe ingrediënten toevoegen om concurrerend te blijven als stad.
Als commuter tussen Nieuw Amsterdam en oud Amsterdam ervaar ik het telkens opnieuw. Terwijl mijn leven in New York vol kleur is, kom ik hier in oud Amsterdam hoofdzakelijk mensen tegen die net als ik blank en hoogopgeleid zijn. Alleen vorige week, toen ik een lezing gaf in het kader van Internationale Vrouwendag voor geneeskundestudenten van de VU, waren daar plotseling allemaal beeldschone migrantenmeiden. Het was alsof mijn hersenen eindelijk weer wat zuurstof kregen.
Deze krant organiseert komend najaar een reis naar The Big Apple met prominente sprekers – negen blanke mannen van middelbare leeftijd. Het lijkt me uitgesloten dat de deelnemers aan de reis op die manier iets zullen opsteken van het leven in mijn stad.